2 mei 2022

Energy Outlook Conferentie 2022: Tom Poes verzin een list

De huidige krapte op de arbeidsmarkt dreigt de energietransitie te vertragen. Arbeidsmarkt en scholing zijn belangrijke factoren in de transitie naar een duurzame economie. Om de klimaatdoelen te halen zijn vele tienduizenden extra arbeidskrachten nodig, maar waar halen we die arbeidskrachten vandaan? Tijdens de Energy Outlook Conferentie 2022 van de Topsector Energie gaan verschillende gastsprekers in op de vraag hoe we kunnen voorkomen dat de arbeidsmarkt de showstopper van de klimaatambities wordt.

Arbeidsmarkt showstopper energietransitie
Met de jaarlijkse Energy Outlook Conferentie richt de Topsector Energie zich op de rol van het beroepsonderwijs en human capital in de energietransitie. Onder de titel "Tom Poes verzin een list" spreekt dagvoorzitter Lisa Peters verschillende gastsprekers over waar de kansen liggen op de arbeidsmarkt om de energietransitie mogelijk te maken. Ze start met de stelling "De krapte op de arbeidsmarkt is een showstopper voor de energietransitie". Een ruime meerderheid (68%) van de online bezoekers is het hiermee eens. Joseph Kessels, hoogleraar-emeritus Human Resource Development, sluit zich hierbij aan. Hoe kunnen we voorkomen dat de arbeidsmarkt een showstopper wordt?

Banen aantrekkelijker maken
Kessels: 'We moeten de energietransitie aantrekkelijk maken voor jongeren. Maar daarvoor moet er wel iets veranderen. Na de coronaperiode is er een krappe arbeidsmarkt ontstaan, waardoor zowel hoogopgeleide mensen als praktisch geschoolden makkelijker besluiten om hun baan op te zeggen. Vooral jongeren willen betekenisvol en duurzaam werk doen, een bijdrage leveren aan de energietransitie en zich blijven ontwikkelen. Werkgevers moeten banen aantrekkelijker maken door hierop in te spelen spreken.'

Daarnaast ziet Kessels nog een groot onbenut potentieel bij praktisch geschoolden. Kessels: 'Mbo'ers zijn niet alleen de handen die de energietransitie mogelijk maken. Er zit ook veel slimheid die erkend moet worden. We moeten kijken naar vernieuwende leer- en werktrajecten met betekenisvolle samenwerkingen met het bedrijfsleven. Hierbij moet er minder nadruk liggen op de klassieke hiërarchische structuur in een bedrijf en meer nadruk op de impact die ze kunnen hebben. Wat kunnen zij bijdragen? Welke kwaliteiten kunnen zij inzetten binnen een bedrijf?'

Denk in mogelijkheden
Meia Wippoo, lead co-creatie en participatie van Waag Future Lab, benadrukt dat we moeten kijken naar wat er wél mogelijk is. 'Er zijn altijd obstakels die voortgang en innovaties ingewikkeld maken, niet alleen in de energietransitie. De meeste mensen vinden het moeilijk om te veranderen en doen dingen die ze altijd al doen. Door buiten de gebaande paden te gaan, kan de wereld er heel anders uitzien, waardoor je veel meer mogelijkheden kunt zien.' Maar hoe zorg je ervoor dat mensen daarbuiten komen? 'We moeten de obstakels weghalen. In het geval van bijscholing moeten werknemers dit nu zelf actief aanvragen. Als je als werkgever bijscholing standaard aanbiedt, haal je dit obstakel weg.' Daarnaast is meer diversiteit nodig. 'Door mannen en vrouwen van alle lagen (inkomen, opleidingen, jongeren) te betrekken, creëer je meer en andere inzichten.'

Betrek jongeren meer
Ook in het onderwijs zijn er nog stappen te maken. Aniek Moonen, voorzitter van de Jonge Klimaatbeweging: 'Duurzaamheid moet een belangrijkere rol spelen in het onderwijs en op de arbeidsmarkt, zodat jongeren voorbereid zijn op de toekomst. Technische klimaatopleidingen zijn er wel, maar opleidingen waar duurzaamheid verweven zit, worden bijna niet aangeboden. Terwijl er wel veel jongeren zijn die "iets met klimaat" willen doen.' Ook Moonen ziet dat de "klassieke" manier van werken, niet aansluit bij jongeren. 'Bedrijven zouden flexibeler moeten worden en zich aanpassen aan de wensen van de jongeren. Denk hierbij aan flexibele werktijden, ontwikkelkansen en de kans om impact te maken op de koers van een bedrijf.'

Creatieve oplossingen
Op de Hanzehogeschool Groningen is duurzaamheid wél verweven in het onderwijs. Dick Pouwels, voorzitter van het College van Bestuur van de Hanzehogeschool Groningen: 'In het eerste en tweede jaar laten we elementen van duurzaamheid terugkomen in de opleidingen. In het derde en vierde jaar gaan studenten aan de slag met maatschappelijke opdrachten op innovatiewerkplaatsen.' Daarnaast zijn er andere oplossingen om het arbeidstekort te dichten. Pouwels: 'Denk hierbij aan vervanging van arbeidskrachten, in de vorm van robotisering. Ook kunnen we het voor expat studenten aantrekkelijker maken om in Nederland te werken door bijvoorbeeld huisvesting en ontwikkelmogelijkheden aan te bieden.'

Nieuwe doelgroepen
Wouter van de Loo, Manager Arbeidsmarkt, Scholing en Behoud bij Alliander, vindt dat we naar nieuwe manieren moeten kijken om het arbeidstekort op te lossen. Van de Loo: 'Ook bij Alliander zijn we de komende jaren op zoek naar werknemers die er momenteel niet zijn. We moeten ons richten op nieuwe doelgroepen, zoals arbeidsmigranten, zowel theoretisch als praktisch opgeleid, binnen en buiten Europa, maar bijvoorbeeld ook naar meer vrouwen in de techniek. In andere landen zijn er veel meer vrouwen werkzaam in de techniek. Waarom niet in Nederland? Er zijn veel ideeën, maar nu moeten we ook écht aan de slag. Alleen dan kunnen we groots opschalen.'

Bedrijfsvorm
Hans van den Broek, eigenaar van The Shore in Scheveningen: 'Bij onze surfschool en horecazaak staat duurzaamheid centraal. We wekken zoveel mogelijk onze eigen energie op en we werken alleen met duurzame producten'. Volgens Van den Broek zal er altijd een spanning zijn tussen duurzaamheid en comfort. 'We moeten dit accepteren als we geen gebruik meer willen maken van fossiele brandstof.' In tegenstelling tot veel andere bedrijven heeft Van den Broek juist géén moeite heeft met het aantrekken en vasthouden van personeel. De oorzaak daarvan ziet Van den Broek in de bijzondere bedrijfsvorm waaronder The Shore is georganiseerd, steward ownership, waardoor het bedrijf niet aan een derde verkocht kan worden. Dat geeft volgens Van den Broek rust en ruimte voor ondernemen op basis van idealen.

Rode draad
Hoe verschillend de voorbeelden ook zijn, als rode draad komt het appel van de sprekers naar voren om vooral de mogelijkheden wél te zien en flexibel te zijn, als onderwijsinstelling, als werknemer, maar met name ook als werkgever.