'Het beroepsonderwijs heeft een nieuwe opdracht nodig'

Column

Afgewezen. Ik, een leerling die met een omweg het primair en het voortgezet onderwijs had doorlopen, kreeg een keihard ‘Nee’ te horen toen ik me aanmeldde bij de MTS in de woonplaats van mijn ouders. We schrijven 1976.

Gelukkig mocht ik toch starten op een kleine MTS in Rotterdam. Zij keken naar mijn mogelijkheden, niet naar mijn beperkingen. Op deze school kwamen mijn talenten tot ontplooiing en ik stroomde door naar de HTS. Om vandaaruit in mijn derde jaar door te stromen naar de Technische Universiteit van Eindhoven, voor mij een snoepwinkel aan kennis. Ik mocht er niet alleen technische vakken, maar ook vakken zoals filosofie en gedragswetenschappen volgen. Dit heeft mij in mijn carrière een stevige basis gegeven. Ik had het geluk dat mijn talenten gezien werden.

Het beroepsonderwijs heeft ook nu, het is inmiddels 2022, géén agenda die zich richt op talentontwikkeling. En dat maakt ons huidig beroepsonderwijs ontoereikend. De student die hoopt dat er wordt ingespeeld op zijn persoonlijke talenten en de mogelijkheden op de arbeidsmarkt, treft een opleiding die louter curriculum georiënteerd is. Géén persoonlijke benadering en géén relatie met de dynamiek van de beroepen en de arbeidsmarkt. Dat geldt ook voor zijinstromers en mensen die willen doorstromen op de arbeidsmarkt.

Het roer moet dus snel om, wil het beroepsonderwijs zijn relevantie voor de maatschappelijke omgeving behouden en kunnen versterken. In het coalitieakkoord schrijft het nieuwe kabinet dan ook: We stimuleren het aanbod van arbeidsmarktrelevante beroepsopleidingen in techniekhavo en kleinschalig vakonderwijs. We behouden een zo groot mogelijk aanbod van mbo-opleidingen dichtbij huis. Daarom stel ik, samen met anderen, een nieuwe opdracht voor het beroepsonderwijs voor:

Het beroepsonderwijs moet mensen op basis van hun persoonlijke talenten, mogelijkheden en ambities toeleiden en verleiden naar persoonlijke ontwikkeling, gericht op actueel, gekwalificeerd werk in de verschillende maatschappelijke sectoren. Met een garantie op kunnen blijven leren.

Bij deze opdracht staat de lerende centraal en slaat het mbo de brug tussen de talenten, de mogelijkheden en ambities van de student én de banen die zich op de arbeidsmarkt op basis van de maatschappelijke uitdagingen en ontwikkelingen aandienen. Zo faciliteert het mbo de leven lange leercarrière van de student op de dynamische arbeidsmarkt.

‘Trots, vertrouwen en lef’, het huidige bestuurdersakkoord met de ROC’s, biedt het mbo de ruimte zich in de regio verder te ontwikkelen. Dat vraagt echter ook iets. Het mbo zal zich op 3 niveaus - dat van het docententeam, de rol van het ROC in de regio én de landelijke inrichting van het mbo - aan de nieuwe opdracht moet aanpassen. En wel vanuit een sluitende organisatielogica. Omdat de ROC’s haar beroepsonderwijs vanwege macrodoelmatigheid voor meerdere gemeentes en bedrijven gecentraliseerd vormgeeft, zullen we dat sámen moeten doen. Samen met die gemeenten en met de bedrijven uit de regio.

Door niet langer in het CREBO gericht passende onderwijscurricula te bouwen voor één beroep van één bepaald niveau, maar door juist één onderwijscurriculum te bouwen voor een in de regio herkenbare maatschappelijke wereld of sector, kun je in het beroepsonderwijs de verschillende niveaus en gewenste disciplines samen opleiden. Hierdoor wordt het eenvoudiger om mensen die nu nog aan de kant staan op te nemen en op te leiden in deze wereld. Ook zijinstroom en doorstroom in de wereld wordt hierdoor eenvoudiger.

In Zuid Limburg bouwen we al hard aan deze op de triple helix gebaseerde ecosystemen. De Chemelot Circular Hub is een mooi voorbeeld van een alliantie van partijen die werkt aan een wereld die geen verspilling kent, waar gebruikte producten en materialen worden verwerkt tot nieuwe grondstoffen. Niet alleen ons eigen VISTA college, ook Zuyd Hogeschool en Universiteit Maastricht, de provincie Limburg en de gemeente Sittard-Geleen, de Brightlands Chemelot Campus en Chemelot Industrial Park werken hierin samen. Deze samenwerking staat nog in de kinderschoenen en kan zeker nog verbeterd en uitgebouwd worden. Maar het begin is er! En dat biedt nieuwe perspectieven voor de industrie, de economie en de wetenschap én voor nieuwe, op de wereld van onderzoek & industrie gerichte opleidingsprogramma’s, die aansluiten bij een vitale arbeidsmarkt en die recht doen aan de talenten van jongeren en mensen die zich willen om- of bijscholen.

Laten we dit en gelijksoortige ‘beginnetjes’ koesteren. Laten we het lef hebben te kiezen voor succes op de lange termijn. En laten we de moed hebben om samen verder te gaan, ook als de inspanningen zich niet meteen uitbetalen. Als dit in de wereld van de Onderzoek & Industrie gaat lukken, gaat het ook in andere werelden lukken. Dan vinden we oplossingen voor hedendaagse vraagstukken én doen we recht aan de talenten van jong en wat ouder.

Ir. Ferdinand van Kampen (Breda, 1960) is hoofd Business Development van het VISTA college in Zuid-Limburg en lid van het hoofdbestuur bij het Koninklijk Instituut van Ingenieurs (KIVI). Hij maakt zich na een carrière van 30 jaar in de industrie nu hard voor eigentijds en innovatief beroepsonderwijs dat oplossingen biedt voor brede maatschappelijke problemen. Hij heeft diverse publicaties en blogs over veranderen en leiderschap in het beroepsonderwijs geschreven en uitgebracht.
Onlangs schreef Van Kampen het boek 'Verbinden'. Hij beschrijft daarin zijn visie op het onderwijs. Het doel dat met dit boek wordt beoogd is dat er lering wordt getrokken uit het verleden en het de dialoog over de noodzaak van verandering in het beroepsonderwijs stimuleert.