'Je moet elkaar ook wat gunnen'

Ook de ministeries moeten meer samenwerken
Het Aanvalsplan Techniek bevat suggesties om de arbeidsmarkt compleet anders in te richten voor technici. Het nieuwe systeem, de Gouden Poort, moet uitgroeien tot dé centrale plek voor starters, zij-instromers, nieuwkomers en ervaren vakmensen die een switch naar of binnen de technische sector overwegen. Bij de presentatie van het Aanvalsplan waren maar liefst vijf ministers aanwezig: Micky Adriaansens en Rob Jetten (EZK), Karien van Gennip (SZW), Robbert Dijkgraaf en Dennis Wiersma (OCW). Rats: ‘Daaraan merk je dat het kabinet ons heel hard nodig heeft om de energietransitie vorm te geven. We zien het ook als waardering dat wij over onze eigen schaduw heen springen. Maar tegelijkertijd merken we dat het bij de overheid nog behoorlijk verkokerd is. Daarom roepen we ze met klem op om ook meer samen te werken.’

Het kabinet kwam zelf onlangs ook met een banenplan: het Actieplan Groene en Digitale Banen. Hoe verhouden die twee plannen zich tot elkaar? Rats legt uit: ‘Er is zeker een overlap, maar onze uitdaging is breder. Minister De Jonge wil woningen verduurzamen. Bij OCW promoten ze de brede techniek. SZW kijkt hoe we mensen beter kunnen binnenhalen, behouden en laten groeien. Maar wij hebben met ál deze doelen te maken en dus ook met ál die ministeries.’

Modulair opleiden
De krapte op de arbeidsmarkt is niet voorbehouden aan de techniek. Maar in tegenstelling tot andere sectoren, zoals zorg en onderwijs, is voltijd werken in technische beroepen al heel gangbaar. ‘Deeltijd-plus’ is hier geen oplossing. Voor het aantrekken en behouden van nieuwe doelgroepen is het belangrijk ook naar de inrichting van het werk te kijken. Rats: ‘Aan kansen ontbreekt het niet in de technische sectoren, ook voor zij-instromers. Er zijn van nature sectoren die het van de basisinstroom moeten hebben, vanuit het onderwijs. Maar we moeten nu onze systemen aanpassen op andere doelgroepen. Dat betekent meer modulair opleiden en zorgen dat werken en leren ook aantrekkelijk is voor mensen die wat ouder zijn. Een jongere kan je wel een opleiding van drie of vier jaar laten doen. Maar een zij-instromer moet gewoon inkomen hebben, die bieden we een stappenplan. Dat helpt ook voor de sector om de snelheid erin te houden.’

Geen uitstroom maar doorstroom
Dat veel vakmensen uitstromen uit de techniek baart Rats ook zorgen: ‘Als het bijvoorbeeld in de bouw even wat slechter gaat, zijn we die mensen meteen kwijt. De gedachte is: als je als timmerman bent opgeleid, dan word je geen metaalbewerker. Wij willen juist wel dat die overstap gemaakt kan worden. Naar de metaal bijvoorbeeld, of de energie. Werknemers moeten weten: in de techniek zit ik goed. Ik heb leuk werk en ik kan ook nog eens wat anders gaan doen, omdat ik breed inzetbaar ben. Als je interesse hebt en gemotiveerd bent, dan kan je meerdere beroepen aan. In die interactie tussen de sectoren is veel te winnen. Onze opleidingsstructuren moeten dat ook makkelijker maken. We willen dat het gewoon goed toeven is in de techniek. Dat is de kerngedachte van de Gouden Poort en dat willen we echt met deze samenwerking neerzeten. Het moet allemaal veel flexibeler om het aantrekkelijk te maken om in de techniek te blijven werken. Zo wordt onze totale vijver ook groter.’

Vrienden
De uitdagingen die worden aangekaart in het Aanvalsplan zijn complex en er zijn veel partijen nodig voor de uitwerking. Hoe snel denkt Joep Rats stappen te kunnen zetten? ‘De marsroute ligt nog niet vast. Eenvoudigweg omdat we die met alle partijen samen gaan vormgeven. Iedereen is enthousiast en de uitzendsector en het scholenveld hebben zich ook al gemeld. We gaan die groep met vrienden steeds dichter naar ons toe trekken om dit vorm te geven, structureren, aansturen en te financieren. En zoals dat met vrienden gaat moet je elkaar ook wat gunnen. Het betekent soms wat opgeven, maar daar ook wat voor terug krijgen. En daar heb je vertrouwen voor nodig.’