Arno Visser - ©TP

24 oktober 2024

Pleidooi voor lef en menselijk vernuft

‘Met technologie en innovatie kunnen we grenzen verleggen. En dat is hoognodig,’ zegt Arno Visser, voorzitter Koninklijke Bouwend Nederland, tijdens de AGDB-conferentie op 2 oktober in Noordwijk. ‘We hebben 60.000 vacatures in alleen al de technische sector en we weten dat het reservoir aan werkenden in de toekomst nog kleiner wordt. We moeten meer doen met minder mensen.’

Arno Visser is de vierde spreker tijdens de plenaire opening van de AGDB-conferentie, waar deelnemers worden bijgepraat over de ontwikkelingen op het gebied van het Actieplan Groene en Digitale Banen. Het ESTEC-terrein in Noordwijk, het grootste en meest prominente centrum van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA, bood een inspirerende omgeving voor de conferentie. Ruim 2.000 specialisten werken hier aan tientallen ruimtevaartprojecten. ESTEC is de toegangspoort tot de ruimte. 

Economische waarde
Arno Visser refereert aan de bekende Nederlandse architect Aldo van Eyck. ‘Zijn gebouwen waren gedurfd en vernieuwend en daarom tot de dag van vandaag bewonderd, maar ook bekritiseerd. Van Eyck wilde ontwerpen met aandacht voor de menselijke maat, hij wilde een verbinding creëren tussen de mens en zijn omgeving. Van Eyck ontwierp om de mens heen, met als doel de mens tot zijn/haar recht te laten komen.’ Ook op het terrein van ESTEC staat één van zijn ontwerpen - "Het Verblijf" - dat diende als ontmoetingsruimte voor medewerkers en gasten.
Visser: ‘Arbeidsproductiviteit is meer dan hard werken. Het gaat over de relatie tussen werk, werkinzet en tijdsbesteding van mensen enerzijds en de gevolgen van die inzet anderzijds. Vissers werken vanouds heel hard, lange dagen op zee. Maar als ze nu zouden werken zoals 200 jaar geleden, dan hadden ze een probleem gehad met hun productiviteit.’ Innovatie en technologie kunnen de mens dienen en de arbeidsproductiviteit verhogen: het werk makkelijker, gezonder en sneller maken, nieuw werk creëren en waarde toevoegen aan de economie. Nog een voorbeeld. Een ingenieur die bij ASML in Veldhoven werkt en chipmachines van honderden miljoenen euro’s maakt, draagt veel meer waarde bij aan de economie, terwijl hij of zij minder uren maakt, meer vakantie heeft en regelmatig congressen en seminars bezoekt.

Oog voor vakmanschap
Net als Aldo van Eyck beoogde met zijn ontwerpen, kunnen technologie en design de mens dienen. Arno Visser vertelt over een man die werkte aan een nieuwe rotonde. ‘Hij werkte met een trilstamper om de bodem te verdichten. Maar nu met een elektrisch aangedreven machine, in plaats van een dieselapparaat. Als hij nu na een lange werkdag thuiskomt, suizen zijn oren niet meer. Kijk naar bedrijven als Amazon. Voorraden worden anders beheerd. Kopen gaat al lang niet meer uitsluitend via fysieke winkels. Modeconcerns produceren "op aanvraag". Grote voorraden zijn niet langer nodig. En dat zijn maar een paar voordelen.’
De arbeidsproductiviteit moet omhoog. Maar wel met oog voor de vakman die zijn werk met trots uitvoert. Werknemers moeten in het veranderingsproces worden meegenomen, want verandering kan als een bedreiging worden ervaren. ‘En we moeten ook het gesprek durven voeren over de verdeling van arbeid over sectoren. In Europa is Nederland op het gebied van arbeidsproductiviteit gezakt naar de tiende plaats. Landen als Zweden, Duitsland en Polen kennen veel meer groei van arbeidsproductiviteit. Dat betekent dat ze dezelfde dingen kunnen maken of diensten kunnen leveren in minder tijd - en tijd is geld.’ Alleen al in de periode 2015-2022 holde de arbeidsproductiviteit van de rijksoverheid met 14 procent achteruit. De overheid heeft 33.000 meer mensen in dienst om het verlies te compenseren.

Onorthodoxe middelen
‘We staan voor de grootste opgaven sinds de wederopbouw. Woningtekort, energietransitie, netcongestie, grootste onderhoudsopgave van bruggen en viaducten ooit. Het houdt niet op. Om dat op te lossen, moeten we kiezen voor onorthodoxe middelen,’ beklemtoont Arno Visser en verwijst naar het Aanvalsplan Techniek, een brede coalitie waarin werkgevers en werknemers de technische sector binnen tien jaar willen klaarstomen voor de toekomst. Ook de overheid moet lef tonen. Niet alleen als het gaat om subsidies op innovaties. Maar ook het durven plannen van onderhoud, renovatie en vernieuwing. ‘Want zonder constante stroom projecten, zonder zekere toekomst, kunnen ondernemers geen nieuwe mensen aantrekken én behouden. Bedrijven gaan pas investeren als er een duidelijke stroom aanbestedingen is. Zekerheid en innovatie gaan hier hand in hand. Veiligheid en voorspelbaarheid zijn voorwaarden voor verandering. Niet alleen op persoonsniveau, ook op bedrijfsniveau.’

De volgende stap
Verandering is niet simpel. ‘Onze biologische aard is er niet naar. Maar we kunnen ons troosten met het feit dat, hoe groot de opgave ook is, onze samenleving en economie al eerder van gedaante zijn gewisseld. We gingen van een door landbouw gedomineerde samenleving naar eentje waar de industrie de grootste en belangrijkste sector was. Vervolgens gingen we naar een samenleving waarin dienstverlening de grootste werkgelegenheid biedt. Het is tijd voor een volgende stap.’ Arno Visser twijfelt er niet aan: ‘Verandering is mogelijk, er is alleen een beetje lef voor nodig.’