'We moeten een geoliede machine worden’

Mensen Maken de Transitie is de thuisbasis voor een snellere uitvoering van de verduurzaming van gebouwen, zo staat het omschreven op de website. Martha van den Hengel licht toe: ‘Wij zijn een samenwerkingsverband waarin partijen die een rol hebben in de uitvoering van de energietransitie van elkaar leren door te doen. Het Klimaatakkoord was natuurlijk een mooi startpunt. Maar we moeten het wel kunnen uitvoeren met elkaar. Daar ligt de echte uitdaging.’

Handschoen opgepakt
Al snel was duidelijk dat een kennis- en leerprogramma over de uitvoering nodig is om de doelen uit het Klimaatakkoord te behalen. Bouwend Nederland, Techniek Nederland, de Netbeheerders, Technische Universiteiten, MBO Raad, de Vereniging Hogescholen en het ministerie van Binnenlandse Zaken pakten de handschoen op. Zo ontstond Mensen Maken de Transitie. ‘We brachten eerst de huidige en wenselijke situatie in kaart en hebben uitgeschreven wat dit betekent. We kwamen tot drie randvoorwaarden: 1. Voldoende mensen, 2. Het proces zo inrichten dat je mensen efficiënt kunt inzetten en 3. Kijken welke arbeidsbesparende technologische innovaties we kunnen toepassen.’

Kwartaalcycli
Tot zover de theorie. Binnen Mensen Maken de Transitie draait verder alles om de praktijk? ‘Ja, via een agile-werkwijze kijken we welke successen en knelpunten we halen uit de praktijk. Successen proberen we verder te brengen, en voor de knelpunten bepalen we welke partijen ze kunnen oplossen. Daardoor zien we vorderingen en dat geeft energie. We ontdekken in hoog tempo, hoe je leren vanuit de praktijk vormgeeft. Een mooi voorbeeld is de Oostelijke Mijnstreek, een regio met veel energie voor verandering. Tegelijkertijd is het ook een regio met de nodige problemen, bevolkingskrimp, een hoge werkloosheid en de nodige sociale problematiek. Bij een groot verduurzamingsproject, is het gelukt om bewoners te enthousiasmeren voor het werken in de energietransitie. Zo snijdt het mes aan twee kanten. We leren van dit voorbeeld en kijken of het ook op die manier in Maastricht kan.’

Concrete oplossingen
‘Voor deze uitdagingen hebben we mensen nodig. Dat geldt voor het isoleren van woningen, voor de aanleg van alternatieve warmtesystemen en voor het netbeheer. Het werk van netbeheerders is ook nog eens gevaarlijk, er gelden lange opleidingen voor. Voorheen visten we alleen in de vijver van mbo 3-elektrotechniek, maar de aantallen die daar vandaan komen zijn te laag. Een knelpunt dus. Daarom hebben we ingezet op een voorschakelklas waar in acht weken de nodige kennis wordt bijgebracht. Die klassen zijn in de regio Zwolle intussen succesvol ingezet. Daar is net de derde klas met 10 personen afgeleverd. Dat is een heel mooi voorbeeld van de werkwijze die we met Mensen Maken de Transitie nastreven: we zien waar het knelt, dat pakken we aan met concrete oplossingen en vervolgens kijken we of we die oplossingen landelijk kunnen opschalen.’ Een ander voorbeeld is de MBO Raad die 9 nieuwe maatwerktrajecten voor banen in de energietransitie heeft gemaakt. Dat is allemaal binnen een jaar opgezet, dat geeft enorm veel energie; er gebeurt hier echt iets.’

Webbers
‘Ik ben trots op wat we binnen een jaar hebben bereikt’, vertelt Van den Hengel. ‘Er is erkenning dat we in de praktijk van elkaar moeten leren. Bijvoorbeeld om het ketenproces in de uitvoering te optimaliseren. Ik ben ook trots op het netwerk dat we hebben opgebouwd met sleutelfunctionarissen die energietransitieprojecten in heel Nederland vlottrekken. Horizontale netwerkleiders, ook wel “Webbers” genoemd.  Zij zagen voorheen al veel knelpunten bij het op gang krijgen en uitvoeren van de projecten. Maar ze wisten niet waar ze ermee terecht konden. Nu is dat duidelijk. Stap voor stap ontwikkelen we samen met TKI Urban Energy een community waarin mensen elkaar vinden en van elkaar leren. Een voorbeeld is ook “Plankgasvrij”: een twee uur durende interactieve werkvorm waarin mensen uit de praktijk knelpunten bespreken en oplossingen vastleggen. Leerpunten waar we niet direct een oplossing voor hebben, spelen we door aan partijen die ze mogelijk wel een antwoord kunnen bedenken.’

Startblokken
Er wordt dus volop geleerd. Maar het leidt er nog niet toe dat op grote schaal wijken van het aardgas gaan, erkent Martha van den Hengel. ‘In het begin gaat een transitie altijd langzaam, je kunt niet in een keer van nul naar honderd. In 2011 toen de eerste elektrische auto’s werden geproduceerd, waren dat er honderd per jaar. Inmiddels rijden alleen in Nederland al een paar honderdduizend elektrische auto’s rond. Elke transitie verloopt zo. Die grote aantallen huizen die van aardgas overgaan naar een alternatieve warmtebron, dat duurt nog even. Maar op een gegeven moment zal het hard gaan. Daarom moeten we nu zorgen dat we zoveel mogelijk mensen verleiden in de techniek te gaan werken en hen opleiden. En leren hoe mensen, die nodig zijn om je woning van het aardgas af te halen, zo makkelijk mogelijk het werk kunnen uitvoeren. Alle partijen die deze mensen moeten leveren, zijn aangehaakt en leren mee. Ze staan in de startblokken om die versnelling te realiseren.’

Inspireren
Van den Hengel is overtuigd van de lerende aanpak van Mensen Maken de Transitie. ‘We moeten oplossingen inzetten die werken. Door veel uit te wisselen moeten we een geoliede machine worden. Daar heb je mensen voor nodig, maar ook modellen, materialen en know how. Ik hoop dat onze werkwijze mensen inspireert. Zodat een olievlek ontstaat richting partijen die nog niet betrokken zijn. Dan blijft het nog steeds een enorme opgave, maar dan zijn er wel steeds meer mensen met vertrouwen dat het gaat lukken!’