Kenmerken van de technische arbeidsmarkt

Ontwikkeling aantal personen met een technisch beroep | In de periode 2013 tot 2022 is het aantal personen met een technisch beroep toegenomen met 358.000. In 2013 hadden naar schatting 1.489.000 personen een technisch beroep. In 2022 is dit toegenomen naar 1.847.000 personen. Dat is een stijging van 24%. In 2022 is ten opzichte van het jaar ervoor (2021) het aantal personen met een technisch beroep toegenomen met 5% (85.000 personen). In het jaar 2022 is ook de totale werkzame beroepsbevolking toegenomen van 9.255.000 in 2021 naar 9.548.000 personen in 2022 (+3%).¹⁵

Ontwikkeling aantal personen naar type technisch beroep | Het aantal personen met ICT beroepen en overige technische beroepen is toegenomen sinds 2013.¹⁶ Het gaat bij ICT beroepen om een toename van 270.000 personen en bij overige technische beroepen om een toename van 168.000 personen. Het aantal personen in een technisch ambacht is in de periode 2013-2022 juist gedaald met 81.000 personen. Welke beroepsgroepen onder welke categorie worden geschaard, is in de maatwerktabel te vinden.

Onder technische ambachten vallen onder meer de beroepsgroepen automonteurs, bouwarbeiders, stratenmakers, timmerlieden, dakdekkers, stukadoors, glaszetters, loodgieters, lassers, machinemonteurs, metaalbewerkers, elektriciens en elektronicamonteurs. Dit betreft beroepsgroepen met ernstig tekort aan personeel.¹⁷ Bij overige technische beroepsgroepen worden bijvoorbeeld ingenieurs, werktuigbouwkundigen en procesoperators meegerekend.

Qua opleidingsachtergrond is het aantal personen met technische beroepen dat basis of middelbaar opgeleid is, ongeveer gelijk gebleven. Binnen de twee groepen zien we een stijging van het aantal personen met ICT beroepen, en een daling van het aantal personen met een technische ambacht. Onder hoogopgeleiden is het aantal personen met ICT beroepen en overige technische beroepen flink toegenomen. Het aantal hoogopgeleide ICT’ers is gestegen van 162.000 in 2013 tot 344.000 in 2022. Een toename van 112%. Het aantal hoogopgeleiden met overige technische beroepen is gestegen van 191.000 in 2013 tot 337.000 in 2023, een toename van 76%.

Als onderdeel van de stijging van het aantal ICT beroepen is het aantal software- en applicatieontwikkelaars ook in 2023 verder toegenomen sinds 2013. Het gaat naar schatting om een toename van 90% van het aantal personen dat werkt als software- en/of applicatieontwikkelaar. In 2022 hebben zo’n 369.000 personen dit beroep, ongeveer 205.000 meer personen dan in 2013.¹⁸

De meest voorkomende technische beroepen waarbinnen personen werkzaam zijn, per opleidingsniveau:

• Hoger opgeleiden: software- en applicatieontwikkelaars, ingenieurs (geen elektrotechniek), technici bouwkunde en natuur, databank- en netwerkspecialisten, biologen en natuurwetenschappers, architecten en gebruikersondersteuning ICT (samen 85% of 622.000 personen).
• Middelbaar opgeleiden: software- en applicatieontwikkelaars, technici bouwkunde en natuur, elektriciens en elektronicamonteurs, timmerlieden, productiemachinebedieners, gebruikersondersteuning ICT en databank- en netwerkspecialisten (samen 49% of 353.000 personen).
• Basis opgeleiden: hulpkrachten bouw en industrie, productiemachinebedieners, timmerlieden, elektriciens en elektronicamonteurs, bouwarbeiders ruwbouw, software- en applicatieontwikkelaars en automonteurs (samen 51% of 193.000 personen).

Verdeling technische banen per technische sector | Van de 1.847.000 personen met een technisch beroep is in 2022 51% (933.000 personen) werkzaam in een van de zeven technische sectoren. Dit percentage is de afgelopen jaren afgenomen. Het is 4 procentpunt lager dan in 2013; toen werkte 55% van de personen met een technisch beroep in een van de technische sectoren. Drie sectoren zijn het grootste qua aantal personen met een technisch beroep: bouw, ICT en metaalindustrie. 70% ^19,20 van de personen die werken in een technische sector (in een technisch beroep), bevindt zich in een van deze drie sectoren.

Achtergrondkenmerken technische beroepen per sector | Voor de leeftijdsverdeling van werkenden in een technisch beroep geldt dat de ICT-sector afwijkt ten opzichte van de andere sectoren. In de ICT-sector werken relatief jonge mensen; 44% van degenen met een technisch beroep is jonger dan 35 jaar en 11% is 55 jaar of ouder. Voor de andere technische sectoren geldt dat van degenen met een technisch beroep gemiddeld 30% jonger is dan 35 jaar en 24% 55 jaar of ouder.

Er is variatie in het opleidingsniveau van werknemers in verschillende sectoren. Van de personen in de ICT-sector met een technisch beroep is 67% hoogopgeleid. De bouw, voedings- en genotmiddelenindustrie en overige industrie zijn sectoren met relatief weinig hoogopgeleide personen met een technisch beroep (respectievelijk 15%, 17% en 17%).

Ontwikkeling technische beroepen per sector | De afgelopen jaren hebben verschuivingen plaatsgevonden in de technische banen van verschillende sectoren. In de grafiek is de ontwikkeling per sector ten opzichte van 2013 weergegeven. De ICT sector is de grote stijger, met een toename van 117% van het aantal personen met een technisch/ICT beroep. Het gaat in absolute aantallen om +108.000 in 2022 ten opzichte van 2013.²¹

De energie en delfstoffensector kent de laatste jaren weer een stijging. Het aantal technische banen in die sector nam af met 19% tussen 2013 en 2018. Daarna begon het aantal te stijgen en het aantal personen met een technisch beroep ligt in die sector nu 23% hoger dan in 2013 (+7.000 personen).

Grootte van bedrijven waar mensen met een technisch beroep werken | 34% van de personen met een technisch beroep werkt in het grootbedrijf; bedrijven met meer dan 250 werknemers. 64% van de personen met een technisch beroep werkt in een mkb-bedrijf (1 tot 250 werknemers). Er zijn geen referentiedata beschikbaar die helemaal aansluiten op deze definitie. Wel zijn data bekend van een andere meetmethode, met cijfers van 2021 en een andere definitie van bedrijfsgrootte.²² Daaruit blijkt dat 43% van de werknemers werkt in grootbedrijf van 500 of meer personen. Personen met een technisch beroep werken dus vaker bij mkb/kleinere bedrijven dan gemiddeld.

Van personen met een technisch beroep, werken mannen en basis/middelbaar opgeleiden vaker bij het mkb. Vrouwen met een technisch beroep werken in 41% van de gevallen bij grootbedrijf (250 of meer werknemers), bij mannen is dit 32%. Basisopgeleiden met een technisch beroep werken in 74% van de gevallen in het mkb (20% grootbedrijf). Van de middelbaar opgeleiden met een technisch beroep werkt 70% bij mkb (27% grootbedrijf). Van de personen met een technisch beroep en hoog opleidingsniveau werkt 51% bij het mkb; een lager aandeel dus. 47% van deze groep werkt bij het grootbedrijf. Bij de verschillende leeftijdscategorieën is zichtbaar dat personen onder de 55 met een technisch beroep iets vaker bij het mkb werken dan 55-plussers. 35% van de 55-plussers in een technisch beroep werkt in een bedrijf van 250 of meer werknemers, terwijl 63% van de 55-plussers met een technisch beroep bij een midden- of kleinbedrijf werkt. Bij personen onder de 35 jaar werkt 64% bij mkb (31% bij een grootbedrijf) en van de technici tussen 35 en 54 jaar is dat 64% (35% grootbedrijf).

Werkenden in de techniek naar opleidingsniveau |In 2022 is voor het eerst het grootste gedeelte van de personen met een technisch beroep hoogopgeleid (40%). 39% van degenen met een technisch beroep is middelbaar opgeleid en 21% is basisopgeleid. Vrouwen in een technisch beroep zijn relatief vaak hoogopgeleid: 53% van de vrouwen met een technisch beroep heeft een hbo- of wo-opleiding, ten opzichte van 37% van de mannen met een technisch beroep. Personen tot 35 jaar en van 35 tot en met 54 jaar met een technisch beroep hebben ook relatief vaker een hbo- of wo-opleiding gedaan (respectievelijk 44% en 41%) dan personen van 55 jaar of ouder met een technisch beroep (28%).²³

(Niet)technische opleidingsachtergrond personen met technische beroepen | 51% van de personen die in 2022 een technisch beroep uitvoerden, is technisch opgeleid. Dit percentage is sinds 2018 gelijk gebleven. Het aandeel dat werkzaam is in een technisch beroep en geen technische opleiding heeft gevolgd is 44%. Van 5% van de personen die werkt in een technisch beroep is de opleiding onbekend.

Er zijn verschillen tussen opleidingsniveaus; werkenden in de techniek met basis opleidingsniveau hebben minder vaak een technische opleiding gevolgd (34%) dan middelbaar (52%) en hoger opgeleiden met een technisch beroep (60%).

Gevolgde onderwijsrichting van werkenden in de techniek | Welke gevolgde opleidingsrichtingen komen vaak voor onder personen met een technisch beroep? Het totaalaantal werkenden met een technisch beroep is in 2022 1.847.000.

De onderwijsdiploma’s die het vaakst voorkomen bij personen in technische beroepen:

1. Techniek, industrie en bouwkunde (38%)
2. Algemeen (17%)
3. Recht, administratie, handel en zakelijke dienstverlening (10%)

Per opleidingsniveau wisselt de studierichting van personen in technische beroepen.

Onder basisopgeleiden in een technisch beroep heeft 44% algemeen onderwijs gehad en 34% een diploma in techniek, industrie en bouwkunde.

Onder middelbaar opgeleiden in een technisch beroep heeft 46% een diploma in de richting van techniek, industrie en bouwkunde en 21% is algemeen opgeleid.

Onder hoger opgeleiden in een technisch beroep heeft 33% een diploma in de richting van techniek, industrie en bouwkunde, 17% een informatica-diploma, 16% een diploma in de richting van recht, administratie, handel en zakelijke dienstverlening en 10% een wiskunde en natuurwetenschappendiploma.

Opvallend is het aandeel met een diploma recht, administratie, handel en zakelijke dienstverlening onder hoogopgeleiden met een technisch beroep. In data gebundeld van 2017-2022 is de onderwijsrichting verder uitgesplitst.²⁴ Daaruit is op te maken dat personen met een technisch beroep in deze categorie gediplomeerden relatief vaak de opleidingsrichting management bedrijfs- en personeelswetenschappen hebben gevolgd.

Technisch gediplomeerden werkzaam in (niet)technische beroepen | Technisch opgeleiden komen terecht in zowel technische als niet-technische beroepen en sectoren. Van alle werkende technisch opgeleide personen heeft:

• 30% een technisch beroep in een technische sector;
  Denk hierbij bijvoorbeeld aan een bouwvakker in een bouwbedrijf.

• 25% een technisch beroep in een niet-technische sector of sector onbekend;
  Denk hierbij bijvoorbeeld aan een ICT’er die bij de overheid werkt.

• 11% een niet-technisch beroep in een technische sector
  Denk hierbij aan een leidinggevende in een technisch bedrijf.

• 33% een niet-technisch beroep in een niet-technische sector of sector onbekend.
  Denk bijvoorbeeld aan een bioloog die werkt als docent op een middelbare school. Of een wiskundige als consultant bij een adviesbureau.

De 44% met een niet-technisch beroep betekent dus niet per definitie dat het gaat om ‘weglek’, een kwart van hen werkt bijvoorbeeld in een technische sector. Uit onderzoek van hogeschool Saxion en Universiteit Twente²⁵ blijkt dat 82% van hun technisch gediplomeerden aangeeft technische kennis nodig te hebben voor zijn/haar functie, hoewel alleen de helft van hen in een technisch beroep terechtkomt.

Het percentage technisch opgeleiden dat in een technisch beroep werkt neemt af met de leeftijd: in 2022 gaat het bij technici onder de 35 jaar om 61% in een technisch beroep, voor technici tussen de 35 tot en met 54 jaar om 56%, terwijl het bij de 55-plussers om 47% gaat.

Met name hoogopgeleide 55-plussers met een technische studieachtergrond werken in niet-technische beroepen (55%). Dit is deels verklaarbaar doordat zij regelmatig doorgroeien naar een leidinggevende functie, al dan niet in een technische omgeving. Leidinggevende functies worden niet meegerekend tot de technische beroepen, terwijl bij de betreffende functie vaak wel technische kennis en ervaring gewenst is.

Relatief weinig vrouwen met een technische opleiding werken in een technisch beroep: 35% ten opzichte van 58% van de mannen.

Technisch gediplomeerden werkzaam in (niet)technische beroepen | Een deel van de personen met een technische achtergrond, werkt in een niet-technisch beroep (43%). De beroepsgroepen waar zij vaak in terecht komen, zijn:

• Basisopgeleide technici: vrachtwagenchauffeur, lader, losser en vakkenvuller of transportplanner en logistiek medewerker (samen 31% van de niet-technische beroepen).
• Middelbaar opgeleide technici: transportplanner en logistiek medewerker, vertegenwoordiger en inkoper of receptionist en telefonist (samen 20% van de niet-technische beroepen).
• Hoger opgeleide technici: bedrijfskundige en organisatieadviseur, docent hoger onderwijs en hoogleraar of adviseur marketing, public relations en sales (samen 22% van de niet-technische beroepen).