9 maart 2021

Doorlopende leerlijn van hbo naar mkb

December 2020 ging het landelijke programma ‘Mkb-route in het hbo’ van start; een initiatief van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK), het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en MKB-Nederland. De route koppelt studenten aan het midden- en klein bedrijf (mkb). Samen met zeven pilots wordt ingezet op het versterken van werkend leren in het hbo in Nederland. Hierover twee projectleiders en een student aan het woord.

Reza Esmaili, projectleider bij de Hogeschool van Amsterdam (HvA), trapt af. “70% van de werkgelegenheid − ook in de regio Amsterdam − is binnen het mkb. De urgentie om studenten hiervoor op te leiden is er altijd geweest en de mkb-route is hier een logisch uitvloeisel van. Studenten kunnen bij ons een Associate Degree (AD)-opleiding Software Development of Cybersecurity doen. Studenten, docenten en medewerkers gaan in teamverband aan de slag met échte vraagstukken, die rechtstreeks vanuit het mkb komen. Twee dagen per week werken ze samen in het lab, en twee dagen krijgen ze onderwijs. Het mes snijdt zo aan drie kanten: studenten werken aan opdrachten waar écht iets mee gebeurt, bedrijven krijgen oplossingen voor hun bestaande problemen en docenten blijven op de hoogte van actuele praktijkvraagstukken. Ons lab is als het ware een R&D-afdeling voor het mkb.”

BouwTalent Zuid
Susan Kerckhoffs is werkzaam bij BouwTalent Zuid, partner van Avans Hogeschool. ‘Haar’ pilot is niet nieuw, maar wel een voorbeeldproject. “De samenwerking tussen Avans en BouwTalent bestaat al meer dan 15 jaar. Zes jaar geleden begonnen we samen met de opzet van een nieuwe flexibele route, die twee jaar geleden startte. Dit is een duaal traject dat aantrekkelijk is voor zij-instromers, werkenden en jongeren die geïnteresseerd zijn in een technisch beroep maar niet fulltime naar school willen.” Instroom van nieuwe doelgroepen is nodig vertelt ze. "De bouwsector vergrijst en de instroom uit het mbo is de helft lager dan 10 jaar geleden. De sector heeft een enorm tekort aan mensen. Ook een nieuwe, geautomatiseerde manier van bouwen, vereist de inzet van veel mensen, juist hoger opgeleiden. Havisten met werkervaring mogen rechtstreeks instromen, voorheen hadden ze daar een aparte vooropleiding voor nodig. Als ze geen werkervaring hebben, kunnen we ze helpen aan een werkervaringsplek voorafgaande aan de start van de opleiding."

Nieuwe doelgroepen
Studenten zijn enthousiast over de mkb-route van BouwTalent/Avans. Student Bennie Coenen: "Je bent meteen inzetbaar, omdat je direct werkervaring opdoet. Daarnaast koppelt BouwTalent je aan een bedrijf dat bij je past en ze coachen ze je richting de eindstreep. Dit traject heeft ook zeker voordelen voor zij-instromers. Zij hebben vaak meer verplichtingen, zoals een hypotheek en ze zijn sterker afhankelijk van een inkomen. BouwTalent biedt dit inkomen, een opleiding en werkervaring in één." Staat dit voorbeeld symbool voor vele andere? Met andere woorden: is het gelukt om nieuwe doelgroepen te binden? "Gedeeltelijk", vertelt Susan Kerckhoffs. "We vinden zeker nieuwe geïnteresseerde studenten, maar lopen ook tegen obstakels aan. Het collegegeld, voor zij-instromers die al een hbo-diploma hebben, bedraagt bijvoorbeeld € 32.000,00 voor de gehele opleiding." Dat geldt niet voor studenten die nog geen diploma hebben, voegt ze hieraan toe: "die studenten betalen het reguliere collegegeld."  

Geen afstand
Hoe zit het met nieuwe doelgroepen aan de HvA? "Veel van onze studenten komen uit het mbo en we zijn met mbo-scholen in gesprek om onze opleiding daar eerder onder de aandacht te brengen. Wij zien dat het werkt om studenten op tijd voor te bereiden op een overgang naar een nieuwe opleiding. Zo voorkom je uitval. Die is soms wel 30% aan het eind van het eerste jaar, dat is weggegooide tijd en weggegooid geld. We willen in de toekomst ook leerlingen van (vak)havo’s eerder interesseren. Nu trekken we ook al ‘andere’ havisten. Dat komt deels door de kortere duur van de AD-opleiding, 2 jaar in plaats van de 4 jaar van een hbo-bachelor. Ons onderwijs past beter bij praktisch ingestelde studenten. De hele opleiding is probleemgestuurd. We werken in modules: van eenvoudige naar complexe vraagstukken en van samen doen naar zelfstandig doen. Studenten ervaren in ons lab geen afstand tussen werk en onderwijs en niet tot hun begeleiders en docenten. Het is gelijkwaardig, iedereen luncht bijvoorbeeld ook samen."

Vraag en aanbod
Zowel Susan Kerckhoffs als Reza Esmaili zien wel wat mogelijkheden voor de verbetering van doorlopende leerlijnen, binnen het beroepsonderwijs en tussen onderwijs en mkb. Susan Kerckhoffs: "De toekomst van het beroepsonderwijs zit in dit soort hybride vormen, in modulair opleiden en leven lang ontwikkelen. Daar zijn we nog niet. Onderwijs is nog steeds vooral aanbodgestuurd. Het zou zo veel fraaier zijn als het vraaggestuurd was. Dat een onderwijsinstelling zegt: wees welkom! Wij kijken naar jouw individuele situatie en geven je advies over welke opleiding het best bij jou past. Echt vraaggestuurd onderwijs, met bijvoorbeeld studieadviezen vóóraf, kunnen we nu niet bieden. Dat past niet in de bekostiging van ons onderwijsmodel. Het is soms ook nodeloos ingewikkeld voor studenten om te switchen." Ook Reza Esmaili is kritisch: "Ons beroepsonderwijs tapt kennis af van het bedrijfsleven, ontwikkelt onderwijs dat daarop aansluit en kijkt dan weer naar buiten. Die cycli duren jaren. In ons snel veranderende vakgebied werkt dat totaal niet. Het gat tussen onderwijs en 'het echte leven' is hierdoor gigantisch; docenten en studenten lopen achter. Als je samen met het bedrijfsleven voortdurend aan actuele vraagstukken werkt, blijft het onderwijs up-to-date. Ik hoop dat onze vorm van onderwijs een begrip wordt. Zo verklein je namelijk écht het gat tussen vraag en aanbod, tussen werkveld en onderwijs."

Over Reza Esmaili

Reza Esmaili is associate professor Cybersecurity aan de Hogeschool van Amsterdam. Hij is ontwikkelaar van twee AD-opleidingen aan de HvA. Daarnaast is hij onder meer verantwoordelijk is voor het opzetten van een master in Cybersecurity. Contactgegevens Reza Esmaili: r.esmaili@hva.nl.

Over Susan Kerckhoffs

Susan Kerckhoffs is directeur van BouwTalent regio Zuid. BouwTalent Zuid ondersteunt, begeleidt en matcht studenten die een duale studie bouwkunde of civiele techniek − en vanaf september 2021 ook de opleiding bouwtechnische bedrijfskunde − volgen aan Avans Hogeschool. Contact en meer informatie: susan@bouwtalent-zuid.nl.