Nederlands team 55e IChO Zürich 2023. V.l.n.r.: Kjeld Zwitserloot, Verff Verhoeff, Guus Bukkems, Jesse van der Waal.

14 augustus 2023

Scholier Guus wint brons op 55e Internationale Chemieolympiade

Guus Bukkems uit Helmond van het Carolus Borromeus College heeft een bronzen medaille gewonnen tijdens de 55e Internationale Chemieolympiade (IChO) in Zürich. Samen met Verff Verhoeff (Lentiz Groen van Prinstererlyceum in Vlaardingen), Jesse van der Waal (Stanislascollege Westplantsoen in Delft) en Kjeld Zwitserloot (Gymnasium Beekvliet in Sint-Michielsgestel grepen) vormde hij het team dat Nederland mocht vertegenwoordigen. Zijn teamgenoten grepen helaas net naast het eremetaal, maar kregen wel een eervolle vermelding. De olympiade werd gewonnen door Weijie Mao uit China, Haozhe Sun - eveneens uit China - werd tweede. 

Weer op locatie, mét praktische opdrachten
De Covid-pandemie heeft ervoor gezorgd dat sinds de IChO in 2019 in Parijs geen olympiade meer kon worden georganiseerd op locatie. De IChO’s in 2020 (Turkije), 2021 (Japan) en 2022 (China) werden remote gehouden, dat wil zeggen alleen een theorietoets op afstand en verder enkel online activiteiten.
De 55e editie werd weer fysiek gehouden aan de Eidgenössische Technische Hochschule (ETH) Zürich van 16 tot en met 25 juli 2023. Er deden 89 landen mee met 348 zeer getalenteerde middelbare scholieren. Bijzonder was dat dit jaar alle leerlingen gelijktijdig de practicumtoets van vijf klokuren in hoogwaardige wetenschappelijke laboratoria konden doen, voorzien van splinternieuw instrumentarium voor iedereen. Het thema van deze olympiade was "Let’s Find Solutions Together".

Het team
In de door Aziatische landen gedomineerde olympiade heeft het Nederlandse team zeker niet onverdienstelijk gescoord met drie eervolle vermeldingen en een bronzen medaille. Kjeld Zwitserloot, als 16-jarige vierdeklasser een van de jongste internationale deelnemers, vertelt hoe hij de olympiade beleefd heeft: 'Voor mij was de IChO een geweldige ervaring. De wedstrijd was chemisch gezien ontzettend pittig, maar de opdrachten waren ontiegelijk interessant. Het ontdekken van nieuwe scheikunde, maar vooral het ontmoeten van zoveel nieuwe mensen - voornamelijk leeftijdsgenoten - zorgden voor een goede tijd in Zwitserland.'
De leerlingen die Nederland vertegenwoordigden werden geselecteerd tijdens de 44e Nationale Scheikundeolympiadeweek, eerder dit jaar aan de Universiteit Leiden. Tijdens de IChO zijn zij begeleid door Kees Beers, Dick Hennink, Marijn Jonker en Emiel de Kleijn. In 2024 wordt de 56e IChO gehouden in Riyad (Saoedi-Arabië).

2023.14.08_002 55e Internationale Chemieolympiade

Nederlandse delegatie 55e IChO Zürich 2023. V.l.n.r.: Marijn Jonker, Kees Beers, Kjeld Zwitserloot, Rui Tao (gids), Verff Verhoeff, Guus Bukkems, Jesse van der Waal, Dick Hennink, Emiel de Kleijn.

Opening en prijsuitreiking
Günther Dissortori, rector magnificus van ETH Zürich, wees erop hoe waardevol de IChO is: 'Het is niet zomaar een wedstrijd, maar een evenement waarin we het delen en ontdekken van kennis vieren én het ontstaan en voorzetten van vriendschappen. Deelname aan een IChO beïnvloedt iedereen een leven lang en kan baanbrekend zijn voor een verdere carrière. Laten we onderlinge verschillen overbruggen en samen aan deze buitengewone reis beginnen, verenigd door de gemeenschappelijke taal van de wetenschap. En dat we vanuit de wetenschap geïnspireerd worden om oplossingen te bedenken die resulteren in een betere wereld voor iedereen.'

De prijsuitreiking vond plaats in het Kongresshaus/Tonhalle een belangrijk gebouw in de Zwitserse architectuur. De prijzen werden uitgereikt door o.a. Javier Garcia Martinez, president van IUPAC, International Union of Pure and Applied Chemistry.

De toetsen
De IChO bestaat uit een praktisch en een theoretisch gedeelte van elk vijf uur.
Mijnbouw speelt een belangrijke rol in Zwitserland. Om ijzer en staal efficiënt te produceren is kennis van de samenstelling van het ijzererts essentieel. De leerlingen onderzochten, met de door Prof. Gerold Schwarzenbach van de ETH ontwikkelde titratiemethode, de samenstelling van verschillende ertsen. Verder maakten ze van een organische geurstof met behulp van bleekmiddel, dat zich gedraagt als een kameleonachtig reagens, meerdere andere stoffen door alleen de temperatuur en zuurgraad te variëren. Tot slot kregen de leerlingen de opdracht om uit te zoeken welke combinaties van positieve en negatieve ionen zaten in zes verschillende zoutoplossingen.

De theorietoets ging o.a. over moleculaire beeldvorming, een moderne techniek die gebruikt wordt in de medische diagnostiek. Verder bekeken de leerlingen de elektrochemische omzetting van het broeikasgas koolstofdioxide met hernieuwbare energie tot platformchemicaliën, die de basis vormen voor duurzame producten. Ook werden berekeningen uitgevoerd aan kunstmatige fotosynthese waarbij met behulp van zonne-energie waterstof gemaakt wordt, dat als brandstof gebruikt kan worden. Ook de productie van Pasireotide werd onder de loep genomen, een geneesmiddel dat gebruikt wordt voor de behandeling van de ziekte van Cushing en ontwikkeld is door het Zwitserse farmaceutische bedrijf Novaris. Een onderdeel ging over de productie van methanol uit methaan, dat in grote hoeveelheid voorkomt in natuurlijk aardgas, met behulp van zeolieten met daarin koperionen als katalysator. Methanol is een belangrijke grondstof in de chemische industrie.

Wetenschap, sport en cultuur
De leerlingen bezochten de onderzoeksfaciliteiten van ETH, dat in 1855 opgericht is als "Polytechnikum". De succesvolle combinatie van kosmopolitisme en sterke connecties op nationaal en internationaal niveau, maakte van ETH één van de drijvende krachten achter de Zwitserse industrialisatie. Tijdens deze olympiade was ook ruim tijd ingeruimd voor sport, kunst en cultuur. De leerlingen gingen met de trein naar Lonza, Bern, Luzern en Wallis. Ook werd de berg Rigi, de koningin van de Zwitserse bergen, bestegen. Uiteraard stond ook een stadstoer langs de bekende hoogtepunten van Zürich op het programma. Kortom gelegenheid genoeg om internationale contacten te leggen en nieuwe vrienden te maken met eveneens getalenteerde leeftijdsgenoten; ook een belangrijk doel van de olympiade.

Over de wedstrijd

De IChO is een jaarlijkse competitie voor ‘s werelds meest getalenteerde chemiestudenten op middelbaar schoolniveau. De wedstrijd bestaat uit twee schriftelijke voorrondes die op de eigen school worden afgenomen en een nationale eindronde van acht dagen op een universiteit of chemisch bedrijf. De top-4 van de Nationale Scheikundeolympiade kwalificeert zich om deel uit te maken van het Nederlandse team op het internationale podium.

De NSO is een initiatief van SLO. Het evenement wordt ondersteund door het ministerie van OCW, Koninklijke Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI), Centraal Instituut voor Toetsontwikkeling (Cito), Nederlandse Vereniging voor het Onderwijs in de Natuurwetenschappen (NVON), Gymnasium Beekvliet (Sint-Michielsgestel), Lorentz Casimir Lyceum (Eindhoven), Willem Lodewijk Gymnasium (Groningen), Willibrord Gymnasium (Deurne), Radboud Universiteit (Nijmegen), Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit van Amsterdam, Vrije Universiteit (Amsterdam), de Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging (KNCV), het NL Talenten Fonds en de Topsector Chemie/ChemistryNL.
Uitgeverij Malmberg, Noordhoff Uitgevers, Texas Instruments en Wetenschap in Beeld stellen prijzen ter beschikking.
In 2024 wordt de 45e NSO gehouden aan de Universiteit Maastricht.