'Transitie heeft de ruimte nodig'

Voorbeelden genoeg die laten zien dat dat de moeite waard is. ‘Kijk naar RDM Rotterdam, de voormalige Rotterdamse Droogdok Maatschappij, een gezamenlijk initiatief van de gemeente, het havenbedrijf en de scholen. Zij hadden het lef en de visie om deze oude stamplek van maritieme industrie om te zetten in een moderne faciliteit, een campus met technisch onderwijs, het RDM Innovatie Dock en 12.000 m³ ruimte voor bedrijven die een kennisrelatie aangaan met mbo’s en hbo’s,’ zegt Marike Dijksterhuis. ‘Zoiets is niet binnen één kabinetsperiode of in één collegeperiode gepiept. In dit geval duurde het zo’n dertien jaar en de ontwikkeling gaat nog steeds door.’

Als strategisch arbeidsmarktadviseur verbindt Dijksterhuis human capital met de voor Rotterdam/Rijnmond belangrijke technische sectoren, zowel werkzoekenden en studenten als werkenden. Het is hard nodig om de personeelstekorten op te lossen. De vraag naar gekwalificeerd personeel neemt alleen maar toe door de grote opgaven op het gebied van verduurzaming en woningbouw.

‘Als je kijkt naar de leeftijdsopbouw van werknemers nu - zowel in bedrijven als in het technisch beroepsonderwijs - en de te verwachten uitstroom, dan houden we ons hart vast. Verder zien we ook werknemers instromen die om een of andere reden ook weer uitstromen. Daar praten we over met brancheorganisaties en werkgevers. Wat kunnen we daaraan doen? Eén van de oplossingen is “een leven lang ontwikkelen”. Bijvoorbeeld door werknemers die al in de techniek werken en geen specifieke opleiding hebben, maar wél over de nodige vaardigheden beschikken, die vaardigheden te laten certificeren. Die certificaten kunnen weer een basis zijn voor verdere bijscholing. Op die manier kunnen ze zich binnen de sector verder ontwikkelen. We zien dat dat werkt.’

Precious Plastic Gouda
Frank Slingerland is adviseur onderwijs & arbeidsmarkt bij de gemeente Gouda. Ook hij koppelt onderwijs, bedrijfsleven en andere maatschappelijke organisaties aan elkaar. ‘Hoe kunnen we het onderwijs nog dichter bij de praktijk brengen? Hoe kunnen we onderwijs koppelen aan maatschappelijke vraagstukken zoals energietransitie, klimaatadaptatie en bodemdaling? En hoe kunnen we dat met andere partijen samen doen? Die samenwerking is essentieel. Technologische ontwikkelingen gaan razendsnel en onderwijs kan alleen in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven daar goed op aanhaken. Die werken met de apparatuur van nu. Onderwijsinstellingen kunnen zelf ook slimmer werken door samen op te trekken op basis van een gezamenlijk visie op technisch onderwijs. Scholen in Gouda hebben allemaal een eigen signatuur en vaak kleine groepen leerlingen voor de technische vakken. De landelijke regeling Sterk Techniekonderwijs (STO) was een financiële stimulans voor de scholen om samen te werken.’
Docenten gaan bij elkaar op werkbezoek, maken gebruik van elkaars leslokalen en/of werken gezamenlijk aan projecten. Precious Plastic Gouda is zo’n project. Studenten en docenten hebben zelf een plastic shredder ontwikkeld en starten een werkplaats voor recycling.

Chocoladefabriek
STO is ook de basis onder een brede samenwerking van onderwijs, bedrijfsleven en gemeente voor aantrekkelijk techniekonderwijs in Gouda. Deze samenwerkende partijen gaan een stap extra zetten rondom techniekpromotie. In 2021 tekenden ze het Techniekakkoord. Ze willen kinderen al op de basisschool kennis laten maken met wetenschap en techniek. In samenwerking met de bibliotheek Gouda wordt de tweede verdieping van de Chocoladefabriek nu druk verbouwd. Daar komt de Techniekwerkplaats, een educatieve en inspirerende ruimte voor techniek, technologie en digitale ontwikkelingen. Een werkplaats waarvan organisaties in de hele stad gebruik kunnen maken, maar die primair gericht is op kinderen in de basisschoolleeftijd en hun ouders. Verder is er een nieuw portal geopend: Techniek Talent Gouda waar iedereen die wil meewerken aan het promoten van techniekonderwijs zich kan inschrijven.
Slingerland: ‘We hebben partners nodig, bedrijven die gastlessen willen geven, die kunnen vertellen wat je allemaal kunt doen in de techniek. De Techniekwerkplaats gaat in september open en dan moet er een programma liggen. Daar wordt nu met allerlei partijen hard aan gewerkt. Hoe kan techniek bijdragen aan de uitdagingen van onze tijd? Techniek is allang geen beroep meer waar je vieze handen van krijgt.’

Tijd
‘De werkplaats biedt mogelijkheid om ervaringen op te doen die in een basisschool niet gemakkelijk te realiseren zijn. Zoals een ruimte waar kinderen kunnen timmeren en zagen, maar ook robots ontwerpen en 3D-printers programmeren. Het streven is dat uiteindelijk alle basisschoolleerlingen van groep vijf en zes hier techniekonderwijs krijgen. Daarnaast wordt ingezet op een doorlopende leerlijn van primair onderwijs – voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs.’

Ook Frank Slingerland vraagt tijd om een robuuste organisatie neer te zetten die gedragen wordt door alle betrokken partijen. ‘Aan samenwerking moet je kunnen bouwen.’ Het is één van de belangrijke lessen die hij leerde in de afgelopen jaren. Een andere: bezint eer ge begint, als je iets nieuws wilt opzetten. Kijk eerst welke initiatieven al lopen, onderzoek of je je daarbij kunt aansluiten en/of je ervan kunt leren. En, al eerder genoemd, creëer eerst draagvlak en ontwikkel gezamenlijk een plan.’ Anders kom je van een koude kermis thuis.

Het zijn lessen die Slingerland deelt in het overleg met andere partners in de regio Zuidwest-Nederland, onder leiding van Marike Dijksterhuis. Elke kwartaal is er zo’n overleg waar de deelnemers ervaringen en kennis uitwisselen en knelpunten uit de regio inventariseren die in het landelijk Techniekpact aan de orde kunnen komen. Ze ontmoeten elkaar ook in verschillende werkgroepen.

Uitdagingen
Het belang van techniek wordt voor alle verschillende partijen steeds duidelijker. Frank Slingerland noch Marike Dijksterhuis verwacht dat techniek van de politieke agenda verdwijnt, wat de uitslag van de verkiezingen ook is. Frank Slingerland vraagt zich af of het lukt om wetenschap & techniek vanaf de basisschool, of misschien nog vroeger, een vanzelfsprekend onderdeel van de leerlijn te laten zijn. Zo’n Techniekwerkplaats is kansrijk, maar gaan scholen zich er voldoende aan committeren? Krijgen leraren tijd om leerlingen mee te nemen naar zo’n werkplaats? Willen scholen op andere manieren investeren? De uitdagingen zijn onverminderd groot.

Marike Dijksterhuis wijst op de energiearmoede die zijn schaduw vooruitwerpt, de uitdaging van betaalbaar isoleren en verduurzamen voor degenen die in de slechtste woningen wonen. Of het realiseren van een flexibel en modulair technisch scholingsaanbod waar werkzoekenden en werkenden ook gebruik van kunnen maken. Maar ook de weg naar een echte circulaire economie, waarin we minder grondstoffen gebruiken, beter nadenken over ontwerp en gebruik van producten, en materialen aan het einde van hun levensduur weer zo hoogwaardig mogelijk hergebruiken. ‘Er zijn nog veel obstakels te overwinnen waarbij techniek een belangrijke rol kan spelen. Laten we gezamenlijk de kansen die dat biedt goed benutten’, besluit Marike Dijksterhuis.